Ачышчэньне ад імпэрскага

Як расейскамоўнаму журналісту мне, зразумела, было б ямчэй дзьве мовы. З-за квотаў я маю праблемы з працаўладкаваньнем. Мае кнігі падпадаюць пад забарону. А так – была б сінэкура: працуй, дзе хош, новыя магчымасьці, новыя заробкі.

Сэрбы і харваты размаўляюць на адной мове. На сэрбска-харвацкай. І тыя, і тыя славяне. І тыя, і тыя хрысьціяне.
Скажаце, вы чулі калі-небудзь пра браткоў харватаў?
Чаму сэрбы – браткі, а харваты – не?

І Україна, і Польшча былі ў складзе Расейскай імпэрыі. І ўкраінцы, і палякі – славяне.
Чаму ўкраінцы адзіннарод, а палякі – не?

Ва Украіны зараз зьявіўся ўнікальны шанец. Такі шанец выпадае ёй раз на стагоддзе. Прынамсі, крайні раз ён выпаў роўна сто гадоў таму. Такія ўмовы для самаўсьведамленьня сябе як нацыі былі ў тысяча дзевяццот васямнаццатым. Тады гэты шанец быў упушчаны. Калі ўпусьціць яго і гэтым разам – баюся, спатрэбіцца яшчэ сто гадоў.

Эстонія і Україна выйшлі са складу СССР у адзін і той жа час. Чаму эстонцы – не адзін народ? У Таліне з расейскай мовай праблем няма. У Таліне, каб спакойна жыць, не трэба ведаць эстонскую. У крамах, у шапіках, на запраўках, амаль паўсюль – з абслугай можна без праблем размаўляць па-расейску. А вось у барах ужо больш складана.
Чаму?

Таму што прадаўцамі ў крамах працуе старэйшае пакаленьне, а афіцыянтамі ў барах – малодшае.
Праз трыццаць гадоў пасьля выйсьця зь імпэрыі моладзь краін Балыі перастала размаўляць на мове імпэрыі. Эстонская – так. Расейская – ужо амаль не выкарыстоўваецца.

У мяне ў Таліне ёсьць знаёмы, які працуе пажарнікам. Стоадсоткава расеец. Нядаўна ён стаў камандзёрам разьліку. Для гэтага яму давялося здаваць іспыт на эстонскую мову. Узровень В2, калі не памыляюся. Вось, пажарнік мяне выпраўляе – С1. Здаваў ён яго нешта гадоў восем. Здаў.

Удумайцеся ў якасьць падыходу да ўласнай мовы – нават каб працаваць пажарным, трэба ведаць мову на ўнівэрсітэцкім узроўні. Наогул, я лічу, што калі Україна хоча як мага хутчэй увайсьці ў Эўропу, яна павінна мець дзьве хадавыя мовы. Украінскую і ангельскую. А для чыноўнікаў ангельская – у абавязкавым парадку. Каб любы інвэстар мог без праблем зносіцца з чыноўнікамі. Каб любы турыст мог без праблем купіць квіток. Але гэта так, адступленьне.

Зараз йдзецца не аб тым, каб уся Україна імгненна перайшла на ўкраінскую. Гэтага не здарыцца. Гэтага ніхто і не патрабуе. Трызьненьне пра ўціск расейскай мовы я абвяргаць не буду – з-за відавочнасьці. Старэйшае расейскамоўнае пакаленьне як размаўляла на расейскай, так і будзе. Больш таго, йдзецца нават не аб нашых дзецях.
Йдзецца аб тым, на якой мове будуць размаўляць нашы ўнукі.

Унукі эстонцаў, што жылі ў савецкім саюзе, размаўляюць па-эстонску. І ўсё, рыторыка пра братнія савецкія народы нават і не ўзьнікае. Яна проста спыніла сваё існаваньне з прычыны адміраньня.

Калі б Расеі ўдалося насадзіць у Польшчы расейскую мову – я вам гарантую, мыжебратья абавязкава палезьлі б ратаваць братэрскі польскі народа – не ведаю, ад каго там – ад фашыствуючай шляхты. Але казаць аб тым, што расейцы і палякі одіннарод не прыходзіць у голаў нават Кургіняну. Бо нават самы ашалелы імпэрац пакруціць пальцам каля скроні – ну які адзін народ, мы размаўляем па-расейску, яны – па-польску.

Калі Нямеччына шалее, яна першым чынам лезе далучаць братэрскі аўстрыйскі народ. Які размаўляе на адной мове.
Мова – базіс нацыі. Гэта настолькі грунтоўная зьява, што аб ёй, у прынцыпе, нават не мае сэнсу гаварыць. Як лекар-анколаг не гаворыць аб тым, што для пасьпяховага лекаваньня рака трэба дыхаць. Можна прымаць колькі заўгодна хімеатэрапіі, але калі вы не будзеце дыхаць, эфэкта не будзе. Гэта настолькі відавочна, што ніхто з лекараў ніколі не прапісвае “дыханьне”. Яно маецца на ўвазе па змаўчаньню.

Аркадзь Бабчанка

Крыніца: Фэйсбук.

31/7/2019 › Навіны